Globl Warming and its effects

Dr. H.H. Mate
Global Warming (Leiset lampang iumna) kitihi leiset (Earth) chungtho (atmosphere) asatdan (temperature) khantou/kaltou (increase) kisei na ahi. Hiche global warming hi tulaija vannoija mijouse kihoulimna le gelkhoh pen khat ahi. Vannoi gamtin na nam (Nation) jousen hiche global
warming kiti hi agelkhoh pen khat u ahi. Chule khonung teng leh global warming hi a-um belou na ding a ching thei tah a asatdan kaltou sah nalou ding a pan alah u ahi, Tukhang/Tulai jin vannoi hi asa cheh cheh in ahi. Muntin gamtin na gamsat jeh in thuso ho isim leh mihem thina thu akija jing in ahi. Global wanning hi ipia kon na kipan na chule ilo-a hiche hi angai ja ahinabang tahía umsah a pha ding ham ti thu - a ki hou lim hiute.

Global Warming Hung Sodoh naho
Global warming hi adeh a leiset atmosphere a hu (gas) gimnei (harmful) ho anisih a gari ho-a kon na hung kilhadoh. natohna (factory) a meikhu a kon chule apipen na thingphung ho kiphuh lhuh le gammang alhomcheh in ahi, ajeh chu mihemjat punjeh ahi. Mihemten gam mang lah chennading lou lhonading chule gammang thingphung ho phuh lhuh a tiding thing a manchah ding le joh ding asum mu nading atijeh uvin thingphung asat adap kitoh chetna eigon pih uchu achetan ahilou leh akhesuhtan, hichun temperature apunsah in hichu eiho mihemte ding a kitoh talou ahi jeh a vannoi lampang lumna/satna (global warming) hi ahin asodoh ahi.

Global warming hi eiho hinkho ading a kichat umtah (hazardous) ahi. Leiset chung hi asat cheh cheh a ahileh simjoulou natna ahin sodoh ahilou leh ahin sothei ahi. Leisetna hi global warming hin mihemte hinna asuhset ji ahi. Mihemten bol louding toh louding hohi phate cha ibol da uva, aphatna ding joh itoh lou uleh khonung a ison-ipah/ichateu ding a leiset hi chen nathei mun hung hilou ding ahi. Nisa asat cheh cheh a ahileh leiset chung a cheng mihemte vun kahna (skin burn) chule adang dang hung umding ahi. Global warming hi apunbe/ akaltouva ahileh mihem hinkho goh keo hilouva saho, ganhing ho chule thingphung ho hinkho jengjong nasatah a asuh khah ding ahi. Chukit le global warming in jong neh le chah hahsatna asodoh ahi, ajeh chu leisetna asat adap lampang umdanho akhel in hichun lousoh ga (crops) ho lhahsam na ahin polut in ahi. Chujong leh global warming hin tui hahsatna asodoh in ahi. Ajeh chu vannoi gamtinna gojuh khesuh/lhom
ahi.

Nisa asat cheh cheh a ahileh vadung ho kang a chule vannoi muntin na buhbang (ice) ajun lhah jeh a tuilen hung umdoh ji ahi. Volcanoho (molmeikah) tulaijin aphat seh le ahung soh doh ji jin ahingthei Pathen thilsem ho thina asosah e, hichu leiset satdan (temperature) kaltou jeh ahi.

Global Warming suhbei nading ho
Tulaija vannoija mihemte natoh ding khoh penchu hiche global warming suhnem nading a hi mitin in akimvella thil umho iti suhtup/ventup ding ham ti lunggel hi aneithei teng leh hiding ahi. Thingphung gamsung a hatu- atuding, gammei hallou ding, thing phuh tah lou ding ikimvella cheng juleva, sa ho moh tha tha tah lou ding ahi. Ajeh chu ichennao leiset hi mihemte goh keova ding a Pathen in asem ahipon thing le song ganhing chule juleva, saho ding a jong asem ahi tihi mijousen hetthem angaije. Mihemten ichennao environment hi ahing thei jouse ding a jong enironment ahi ti het ngai ahi. Global warming hi mihemten iki semdoh u ahin, hiche abei thei nading le aphatna ding jong mihemte a kingai ma ahikit jeh a vannoi muntinna cheng mihem jousen phate cha pan lah angai jin ahi.Akijahda (prohibited) ho hi boltah louding, aphatna ding a kisei ho hi boldoh teina dinga natoh a poh doh ngai ahitai.

The writer of this Article is the eminent educationist and erudite scholar. Recipient of National and International Awards and Honours
Tags: ,

About author

Curabitur at est vel odio aliquam fermentum in vel tortor. Aliquam eget laoreet metus. Quisque auctor dolor fermentum nisi imperdiet vel placerat purus convallis.